Η Δαμάστα είναι χωριό και πρώην κοινότητα της επαρχίας Μαλεβιζίου του νομού Ηρακλείου με 305 κατοίκους (με βάση την πληθυσμιακή απογραφή του 2001).
Η ονομασία προέρχεται, κατά τον ιστορικό Νικόλαο Πλάτωνα από το Δα Μα= Μήτηρ Γη. Η Μητέρα Γη ήταν προελληνική θεότητα.
Το 1583 στην απογραφή του Καστροφύλακα αναφέρεται Damasta με 338 κατοίκους. Κατά την Ενετοκρατία υπαγόταν στην επαρχία Μυλοποτάμου. Το 1881 δεν υπήρχαν Τούρκοι στο χωριό, σύμφωνα με την τότε απογραφή (αριθμούσε 222 Χριστιανούς).
Η θέση του είναι στο 27ο χλμ. της κεντρικής αρτηρίας προς Ρέθυμνο. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στις βόρειες πλαγιές του υψώματος Κοίτη (υψ. 729 μ.) στο ορεινό συγκρότημα του Ψηλορείτη. Σήμερα αποτελεί την έδρα του ομώνυμου Δημοτικού Διαμερίσματος του Δήμου Μαλεβιζίου. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία. Στον οικισμό δραστηριοποιείται πολιτιστικός σύλλογος και ο Αθλητικός Όμιλος Δαμάστας, ο οποίος αγωνίζεται στο τοπικό πρωτάθλημα στην A1 ερασιτεχνική κατηγορία Ηρακλείου ανελλιπώς τα τελευταία 37 έτη. Υπάρχει επίσης γήπεδο ποδοσφαίρου, χωρητικότητας 200 ατόμων.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος της μαρτυρικής και ιστορικής Δαμάστας συνεχίζοντας την μακρόχρονη παράδοση των Συλλόγων της Δαμάστας στα πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα (από το 1966), έχει κοινωφελή σκοπό και πολύ-επίπεδη δραστηριότητα με κύριες κατευθύνσεις:
Ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου των μελών και των κατοίκων του χωριού.
Την ανάπτυξη πνεύματος αλληλοβοήθειας, συνεργασίας και ευθύνης.
Αποκατάσταση της πνευματικής και ψυχικής επαφής με τους Δαμαστιανούς που ζουν μακριά από το χωριό, στο εσωτερικό ή εξωτερικό.
Την ωφέλιμη και εποικοδομητική ψυχαγωγία των κατοίκων του χωριού.
Συγκέντρωση Λαογραφικού υλικού, διαφύλαξη και προβολή της πλούσιας πολιτιστικής παράδοσης του ιστορικού χωριού.
Από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις του Συλλόγου είναι οι Επετειακές Εκδηλώσεις για το Ολοκαύτωμα της Δαμάστας που διοργανώνονται τα τελευταία 37 χρόνια (από το 1982), κατά το διάστημα 08-21 Αυγούστου, ως φόρος τιμής στην μνήμη των 30 Δαμαστιανών που εκτελέστηκαν την περίοδο της Ναζιστικής Κατοχής από τους Γερμανούς. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν πληθώρα δραστηριοτήτων όπως χοροεσπερίδα-αθλοπαιδιές-θέατρο-συναυλίες-αγώνα δρόμου-αναβίωση παλαιών εθίμων διαρκούν, μια εβδομάδα περίπου με έναρξη στις 14 Αυγούστου και λήξη στις 21 Αυγούστου με το ετήσιο μνημόσυνο των εκτελεσθέντων στη θέση Κερατίδι όπου βρίσκονται οι τάφοι και το μνημείο με τα ονόματα των εκτελεσθέντων.
Α. Αξιοθέατα
Εκκλησίες: Ενετική Αγίου Νικολάου & Παναγίας, Αγίου Γεωργίου και Δημητρίου 18ου αιώνα, Αγίου Αντωνίου
Λαογραφικό Μουσείο και χώρος Ιστορικής Μνήμης Πολιτιστικού Συλλόγου
Τέως Δημοτικό Σχολείο Δαμάστας που έχει μετατραπεί σε Μουσείο Αγροτικής Κληρονομιάς και αίθουσα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων
Κερατίδι – Ιστορικό Μνημείο (από το Υπουργείο Πολιτισμού), χώρος εκτέλεσης και ταφής των 30 Δαμαστιανών από του Ναζί στις 21/08/1944 κατά την περίοδο της Εθνικής αντίστασης
Β. Φυσικό Περιβάλλον
Ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος χαρακτηρίζεται μια περιοχή με κουκουναριές στη θέση “Κουφαλιάρους'” και οι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί των υψηλών λόφων.
Σπήλαιο Δαμάστας
Γ. Χρήσιμες Πληροφορίες
Τηλ. Γραφείου του Δημοτικού Διαμερίσματος 2810-521211
Δ. Διαμονή – Γαστρονομία – Χώροι Αναψυχής
Ταβέρνα: Δαμάστα, Διαμονή: Παραδοσιακό Αρχοντικό «Αγροτικόν» & καταλύματα διαθέσιμα μέσω AirBnB, παραδοσιακό καφενείο
